Αλέξανδρος, ο σταρ του Διαφωτισμού

Normal
0

false
false
false

EL
X-NONE
X-NONE

MicrosoftInternetExplorer4

/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:”Κανονικός πίνακας”;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:””;
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:”Calibri”,”sans-serif”;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:”Times New Roman”;
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}

 

Ο Μέγας Αλέξανδρος είναι ένα ιστορικό πρόσωπο που, ανάλογα με την εποχή και τις ανάγκες της, υμνείται ή καταγγέλλεται. Και έτσι θα συνεχίσει να συμβαίνει, τουλάχιστον όσο οι ιστορικές ερμηνείες μένουν στα κλισέ του καλού και του κακού και αποκτούν ηθικοπλαστική χροιά έλεγε χθες, στην πολύ ενδιαφέρουσα διάλεξή του στο Μέγαρο Μουσικής, ο γάλλος ιστορικός Πιερ Μπριάν.

Στη ρωμαϊκή εποχή λ.χ. , δεν τον έβλεπαν με καμιά συμπάθεια. Τον 18^ο αιώνα, όμως, η μεταχείρισή του ήταν πολύ διαφορετική. Ακόμα και στον ελληνικό χώρο, η αντιμετώπιση του μακεδόνα στρατηλάτη δεν ήταν πάντα η ίδια. Ο Αδαμάντιος Κοραής απέφευγε να αναφερθεί σε αυτόν προτιμώντας να δίνει ως πρότυπα στους υποδουλωμένους συμπατριώτες του τους Αθηναίους του 5^ου αιώνα π.Χ.

Ο Ρήγας Βελεστινλής, αντίθετα, τον ανέδειξε σε σημαίνουσα προσωπικότητα, κάτι που του κόστισε τη ζωή : ανάμεσα στο υλικό που κατέσχεσε η αυστριακή αστυνομία κατά τη σύλληψη του και τον οδήγησε στον θάνατο ήταν και η εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου την οποία είχε τυπώσει σε 1.200 αντίτυπα. Επρόκειτο, είπαν, μαζί με τη Χάρτα, τον Θούριο κ.λ.π., για προπαγανδιστικό , επαναστατικό υλικό.

Και πράγματι έτσι ήταν. « Ο Ρήγας είναι ο πρώτος που υπενθυμίζει σε Έλληνες και φιλέλληνες την εποχή του Αλέξανδρου ως μια εποχή μεγαλείου» είπε ο ομότιμος  καθηγητής του College  de  France.

Άλλωστε αυτό ήταν και το θέμα της διάλεξή του ( τον προλόγισε ο Γιώργος Τόλιας)στο Megaron  Plus ( μέρος του προγράμματος « Ελλάς-Γαλλία Συμμαχία 2014» στο πλαίσιο της ελληνικής προεδρίας) μπροστά σε ένα ευάριθμο αθηναϊκό κοινό: « Ο Μέγας Αλέξανδρος, η Ευρώπη και η Ελλάδα : το αποτύπωμα του Διαφωτισμού».

Ο Ρήγας ανέστησε τον Αλέξανδρο στον ελληνικό χώρο, γιατί η Γαλλία και η Γερμανία τον είχαν επίσης αναστήσει. Η παρουσία του στη φιλολογία του Διαφωτισμού ήταν συνεχής. Γιατί;

Ο Αλέξανδρος, είπε ο Πιερ Μπριάν, συνδέθηκε με την Ευρώπη της εποχής μέσω του Ανατολικού Ζητήματος. Και σε αντίθεση με τον Ντιντερό- ήταν ο μόνος διαφωτιστής που δεν τον συμπαθούσε-, οι υπόλοιποι, με προεξάρχοντες τον Βολταίρο και τον Μοντιεσκιέ, τον  ανέδειξαν. « Άλλαξε τον κόσμο», « ήταν ορθολογικός κατακτητής» έλεγαν. Και έφερε επανάσταση στην ιστορία του εμπορίου!

Κάπου εδώ βρίσκεται η ουσία. Ο Αλέξανδρος ήθελε τακτικές εμπορικές σχέσεις Ινδίας- Βαβυλωνίας – Μεσογείου ( μέσω λ.χ. της Αλεξάνδρειας και της Αλεξανδρέττας). Και με βάση αυτήν του την πολιτική έγινε σύμβολο στην ιστορία της ναυσιπλοΐας, έγινε επίσης παράδειγμα στην εδαφική εξάπλωση και στην εξάπλωση του εμπορίου της Ευρώπης. « Έγινε η δικαιολογητική βάση των κατακτήσεων των Πορτογάλων  αλλά και των Άγγλων που έφτασαν στην Ινδία». Για τους Ευρωπαίους της εποχής, ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν ο βασιλιάς που « έφερε για πρώτη φορά την κυριαρχία στην Ευρώπη», ήταν η προσωπικότητα που « έφερε την παγκόσμια κυριαρχία για πρώτη φορά από την Ασία στην Ευρώπη».

Αντίθετα, η αγγλοσαξωνική φιλολογία της μετα- αποικιακής εποχής βλέπει πάλι αρνητικά τον Αλέξανδρο, με τα ίδια επιχειρήματα πολύ παλαιότερων εποχών εξηγεί.

 

Το εμπόδιο

Τούρκοι όπως Πέρσες

Τον 19^ο αιώνα παραλλήλιζαν τον Μέγα Αλέξανδρο με τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Άλλοι με τον Καρλομάγνο και τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο. Ενώ οι Οθωμανοί είχαν πάρει , στην ρητορική του Διαφωτισμού, τη θέση των Περσών. Ήδη το 1624 ο Υves Duchat( Δουχάτιος) απέστειλε στον βασιλιά της Γαλλίας « Ύμνον εις τον Μέγαν Αλέξανδρον» ζητώντας « το αίμα των Τούρκων να αναμειχθεί με αυτό των Περσών». Οι Ευρωπαίοι της εποχής των μεγάλων ανακαλύψεων έβλεπαν τους Οθωμανούς ως εμπόδιο στο δρόμο για την Ινδία».

Μανώλης Πιμπλής, ΤΑ ΝΕΑ