1.800 ετών το χρυσό στεφάνι

ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΡΧΑΙΟΚΑΠΗΛΙΑΣ

Στον 3ο – 4ο αιώνα μ.Χ. ανήκει ο ανεκτίμητης αξίας «θησαυρός» που διέσωσε η Αστυνομία από τρεις αρχαιοκάπηλους στις αρχές του μήνα

Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους και από άγνωστο για την ώρα εργαστήριο κατασκευάστηκαν το χρυσό στεφάνι και το κόσμημα που διέσωσαν οι αστυνομικοί του Τμήματος Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Αρχαιοτήτων της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης, συλλαμβάνοντας στις αρχές του μήνα στην Ασπροβάλτα τρεις αρχαιοκάπηλους οι οποίοι ετοιμάζονταν να τα πουλήσουν.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες του «Εθνους» το βάρους ενός κιλού και καθαρότητας 23 καρατίων χρυσό στεφάνι είναι αναμφισβήτητα των ρωμαϊκών χρόνων (3ος ή 4ος αιώνας μ.Χ.) και είναι εξαιρετικού ενδιαφέροντος καθώς κανένα ανάλογό του -πέραν των μακεδονικών- δεν υπάρχει για παράδειγμα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το οποίο έχει τη μεγαλύτερη συλλογή στη χώρα.

Αειθαλές έργο τέχνης

 

Παρά το γεγονός ότι έχουν δημοσιοποιηθεί υπολογισμοί που λένε ότι η αξία του φτάνει και τα 15 εκατ. ευρώ, εξειδικευμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η φράση «η αξία του είναι ανεκτίμητη» βρίσκεται κοντύτερα στην πραγματικότητα για ένα τέτοιο εύρημα. Κι αυτό διότι καθένα από τα χρυσά στεφάνια της αρχαιότητας -κάποια μόνο σήμερα βρίσκονται σε μουσεία- είναι μοναδικό, καθότι δεν γινόταν μαζική παραγωγή τους από τα εργαστήρια που αναλάμβαναν να τα κατασκευάσουν. Είναι πρώτα ένα αειθαλές έργο τέχνης που ταξιδεύει στον χρόνο και ο χρυσός τού δίνει επιπλέον αξία, η οποία σε κάθε περίπτωση είναι πολύ μεγαλύτερη της τρέχουσας τιμής αγοράς του πολύτιμου μετάλλου.

Για τους αστυνομικούς ήταν μία τεράστια επιτυχία η οποία για τους αρχαιολόγους θα ολοκληρωθεί όταν μάθουν και από ποιο ακριβώς σημείο το έβγαλαν οι αρχαιοκάπηλοι, αφού σίγουρα ανήκε σε κάποιον επιφανή της αρχαιότητας και οι πληροφορίες που θα συγκεντρώνονταν από μία συστηματική αρχαιολογική έρευνα θα πρόσθεταν σίγουρα τη γνώση για έναν άγνωστο αρχαιολογικό χώρο.

Θυμίζουμε ότι στις αρχές του μήνα οι αστυνομικοί εμφανιζόμενοι ως αγοραστές του χρυσού στεφανιού και του κοσμήματος (ένα ολόχρυσο βραχιόλι που σχηματίζεται από συμπλεκόμενα φίδια) συνέλαβαν τρία άτομα -τα οποία εμφανίστηκαν ως μεσάζοντες- στην περιοχή της Ασπροβάλτας, ενώ αναζητούν ένα τέταρτο άτομο το οποίο είναι πολύ πιθανό να γνωρίζει το σημείο όπου έγινε η λαθρανασκαφή. Τις μέρες που ακολούθησαν τις συλλήψεις κυκλοφόρησε η φήμη ότι είναι πιθανό το στεφάνι να προέρχεται από τη Θράκη και όχι από την ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας.

Οι πληροφορίες αυτές δεν είναι δυνατό ακόμη να επιβεβαιωθούν αν δεν γίνει πρώτα γνωστό το σημείο της λαθρανασκαφής. Σίγουρο πάντως είναι ότι ανάλογα στεφάνια υπάρχουν σε συλλογές μουσείων κυρίως του εξωτερικού με τα οποία θα πρέπει τώρα να γίνουν οι -συχνά ακατόρθωτες και σίγουρα πάντως χρονοβόρες- αντιστοιχήσεις.

Αγνωστο επίσης παραμένει αν το στεφάνι και το κόσμημα θα μείνουν στη Θεσσαλονίκη ή θα μεταφερθούν στην Αθήνα ή κάποιο άλλο αρχαιολογικό μουσείο της χώρας.

Απόστολος Λυκεσάς

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22784&subid=2&pubid=63675466

 

Κλεμμένες Ελληνικές Αρχαιότητες και Επαναπατρισμός τους

 

Η Aρχαιοκαπηλία είναι μια εγκληματική πράξη, η οποία έχει ρίζες πού χάνονται στο βάθος τον αιώνων. Χώρες με πλούσια ιστορία, παράδοση και πολιτισμό όπως η Ελλάδα, κυριολεκτικά μαστίζονται απο αυτό το φαινόμενο. Το Ελληνικό κράτος με την συνεργασία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας καταβάλει φιλότιμες προσπάθειες για την επιστροφή πίσω στην χώρα μας, πολύτιμων αρχαιολογικών ευρημάτων και σε αρκετές περιπτώσεις οι προσπάθειες έχουν καρποφορήσει. Παραθέτουμε μια λίστα με αρχαίους θησαυρούς της Πολιτιστικής μας κληρονομιάς που επεστράφησαν στη χώρα μας:

– Η επανάκτηση από την Ελλάδα του Θησαυρού των Αηδονιών, μιας συλλογής πολύτιμων μυκηναϊκών αντικειμένων, κοσμημάτων και σφραγίδων εξαιρετικής τέχνης. Κατάλογος των αντικείμενων αυτών, τα οποία προήλθαν από λαθρανασκαφές στο μυκηναϊκό νεκροταφείο των Αηδονιών, κοντά στη Νεμέα, δημοσιεύτηκε σε κατάλογο δημοπρασίας με κείμενα του J.Η. Betts και πλούσια εικονογράφηση, στη Νέα Υόρκη το 1993.

Χρυσό Στεφάνι απο την Μακεδονία (Photo: New York Times)

– Το χρυσό στεφάνι του 4ου αιώνα πΧ που ανακαλύφθηκε σε τάφο απο την περιοχή της Μακεδονίας. Το στεφάνι βρισκόταν στην συλλογή του Ιδρύματος Getty απο το 1993 . Μετά απο σχεδόν ένα χρόνο διαπραγματεύσεων με το Υπουργείο Πολιτισμού, το Ίδρυμα επέστρεψε το χρυσό στεφάνι στην Ελλάδα το 2007.

– Παράλληλα απο το ίδρυμα Getty επέστρεψαν:

(α) Το αρχαϊκό αναθηματικό ανάγλυφο της Θάσου, 6ου αιώνα π.Χ., το οποίο όπως επιβεβαιώνει η ΕΠΚΑ Καβάλας είχε κλαπεί από την αποθήκη των ανασκαφών της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής στη Θάσο και είχε παράνομα απομακρυνθεί από τη χώρα μας στις αρχές του 20ου αιώνα. Μετά από περιπλάνησή του σε διάφορες συλλογές αλλοδαπών, αποκτήθηκε από τον J.P.Getty, το 1955. Το 1995 η ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον ενημέρωσε το Υπουργείο Πολιτισμού οπότε άρχισε η διεκδίκηση της αρχαιότητας δια της διπλωματικής οδού.

(β) Η στήλη των κλασικών χρόνων (4ος αιώνας) από μαύρο πέτρωμα, φέρει εγχάρακτη παράσταση πολεμιστή και το όνομα ΑΘΑΝΙΑΣ και πρόκειται για τύπο στήλης που εμφανίζεται συχνά στη Βοιωτία, από το ίδιο εργαστήριο, όμοια με τις 8 στήλες που φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών.

– Το καλοκαίρι του 2008, μετά απο συμφωνία μεταξύ του Ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού και της γνωστής Αμερικανίδας συλλέκτριας Shelby White, επεστράφηκαν πίσω στην Ελλάδα:

(α) Ένας χάλκινος καλυκωτός κρατήρας. Χρονολογείται περί το 340 π.Χ., και σύμφωνα με Έλληνες αρχαιολόγους προέρχεται από την Πιερία, της Βόρειας Ελλάδας. Όπως ισχυρίζονται οι ειδικοί, το πιο πιθανόν είναι να βρέθηκε σε βασιλικό τάφο της περιοχής, με παράνομη ανασκαφή.
και

(β) Το άνω τμήμα επιτύμβιας στήλης, η οποία απεικονίζει έναν νέο και έναν πολεμιστή, και χρονολογείται στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ.. Το κάτω μέρος της ίδιας επιτύμβιας στήλης βρέθηκε την δεκαετία του 1960, σε ιδιοκτησία ιδιώτη στο Πόρτο Ράφτη Αττικής, κατά τη διάρκεια ανασκαφής της Ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Το εύρημα σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνος.

Λήκυθος (photo: ana.gr)

– Το αρχαίο επικήδειο δοχείο “Λήκυθος” που χρονολογείται από το 400 έως το 500 π.Χ. “ανήκε” προηγουμένως σε μια ιδιωτική συλλογή στη Βασιλεία της Ελβετίας. Επέστρεψε την άνοιξη του 2008 από την Ελβετία στην Ελλάδα μετά απο συμφωνία του Υπουργείου Πολιτισμού με τον Συλλέκτη.

– Έντονες ήταν και οι προσπάθειες του Υπουργείου Πολιτισμού για επαναπατρισμό 3 αρχαίων αντικειμένων τα οποία εκτίθενται στο Μichael Carlos Μuseum του Πανεπιστημίου Εmory της Ατλάντας στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Συγκεκριμένα:

(α) Ένα φυσικού μεγέθους μαρμάρινο άγαλμα της Τερψιχόρης (4ος-2ος π.Χ.) που φυλασσόταν σε στάνη στα Γιάννινα προτού φύγει στο εξωτερικό- αξίας τουλάχιστον 10 εκατ. δολαρίων.

 

(β) Έναν μνημειακού μεγέθους πίθο πιθανόν από τη Ρόδο (650-600 π.Χ.)

(γ) Μία ακέραια μινωική πήλινη λάρνακα (14ος αιώνας π.Χ.) με πλούσια γραπτή διακόσμηση (κυρίως θαλάσσια όντα) από την Κρήτη.

Photo @ Yppo.gr

– Παλιννόστηση αρχαιοτήτων από το Βέλγιο, τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

(α) Βέλγιο: Εκατόν έντεκα (111) όστρακα, μολύβδινοι σύνδεσμοι και επτά (7) νομίσματα, τα οποία προέρχονται από το Θορικό Αττικής και χρονολογούνται από τον 5ο έως τον 2ο αιώνα π.Χ. Τα νομίσματα προέρχονται από την Αττική και τη Σαλαμίνα. Οι αρχαιότητες παραδόθηκαν από τη Βελγική Σχολή Αθηνών.

(β) Γερμανία: Ενενήντα έξι (96) αρχαία χάλκινα και πήλινα αγγεία (ταφικά κτερίσματα), που προέρχονται από νεκροταφείο υστεροκλασικών χρόνων, πιθανότατα, της Θεσσαλίας. Εντοπίστηκαν το Μάιο του 2007 σε φορτηγό προερχόμενο από την Ελλάδα και κατασχέθηκαν από τις γερμανικές αρχές στο τελωνείο της Νυρεμβέργης.

(γ) Ηνωμένο Βασίλειο: Θραύσμα επιστυλίου μεσοβυζαντινού τέμπλου ή περιθυρώματος, με ανάγλυφο φυτικό διάκοσμο (πλοχμό), χρονολογούμενο στον 11ο με 12ο αιώνα. Θεωρείται πιθανό να προέρχεται από μνημείο της Αρχαίας Αγοράς ή της ευρύτερης περιοχής της Πλάκας, όπου υπήρχαν αρκετοί βυζαντινοί ναοί.

– Τέλος το άγαλμα του Απόλλωνα Λυκείου που είχε κλαπεί από τη Γόρτυνα Κρήτης και άλλαζε χέρια εμπόρων τέχνης και συλλεκτών επανήλθε στο ελληνικό έδαφος μετά απο συντονισμένες προσπάθειες και την υπογραφή Διμερούς Συμφωνία περί Εισαγωγής, Διαμετακόμισης και Επαναπατρισμού Πολιτιστικών Αγαθών μεταξύ Ελλάδος και Ελβετίας.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με κλεμμένα αρχαιολογικά ευρήματα μπορείτε να επισκεφτείτε το άκρως ενδιαφέρον blog του David Gill